Aral Gölü'nün Tarihçesi
Bir zamanlar dünyanın dördüncü büyük gölü olarak bilinen Aral Gölü, Özbekistan ve Kazakistan sınırlarında yer almaktaydı. 1960'lardan itibaren başlayan kuruma süreci, bölgedeki ekosistemi derinden etkiledi.
Büyük Çevre Felaketi
1960-1990 yılları arasında Sovyetler Birliği’nden yapılan tarımsal su kullanımı, bölgedeki su kaynaklarının tükenmesine yol açtı. Sulanan tarım arazilerinin artması ile birlikte gölü besleyen Seyhun ve Ceyhun ırmaklarının su seviyeleri hızla düştü.
Örneğin, 1960'lı yıllarda Amuderya Nehri'nden her yıl göle 38,6 kilometreküp su dökülürken, Ceyhun Nehri'nden bu rakam 14,5 kilometreküp oluyordu. Ancak akıntıların büyük çoğunluğu tarımsal sulama için kullanıldı.
Küçülen Su Alanı ve Derinlik
2020’li yılların başı itibarıyla Aral Gölü’nün yüzölçümü 9 kat küçüldü ve su hacmi 15 kat azaldı. Gölün kurumasıyla beraber yüzey alanı 8 bin kilometrekareye, hacmi ise 75 kilometreküpe düştü.
Aralkum Çölü ve Çevresel Etkileri
Aral Gölü'nün kurumasıyla birlikte, eski kıyılarından 170 kilometre gerileyen gölün tabanında Aralkum Çölü oluştu. Bu çöl, her yıl 100 milyon ton tuzlu tozun havaya karışmasına neden olarak bölgedeki çevre felaketini derinleştiriyor.
Hava Kirliliği ve İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkiler
Kum fırtınaları, bölgedeki hava kirliliğini artırarak, çeşitli hastalıkların ve bebek ölümlerinin yaygınlaşmasına yol açıyor. 1960'larda balıkçılık faaliyetleriyle tanınan Moynak kasabası, tarım arazilerinin tuzlanması nedeniyle büyük zarar gördü.
Biyolojik Zenginliklerin Yok Olması
Gölün kuruması, bölgedeki bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına da sebep oldu. 20. yüzyılın ortalarındaki 34 balık türü, tuzluluk oranının artışıyla birlikte tamamen yok oldu. Moynak’taki balık konservesi fabrikaları kapandı.
Ağaçlandırma Çalışmaları ile Umut
Özbekistan hükümeti, Aral Gölü’nün kuruyan kısmında ağaçlandırma çalışmalarına ağırlık veriyor. Bu sayede kum ve toz fırtınalarıyla mücadelenin güçlendirilmesi hedefleniyor. 2017 yılından itibaren başlatılan projelerle, 3.2 milyon hektar alana sahip kuruyan tabanın 2 milyon hektarı ağaçlandırıldı.
Çöl Koşullarına Dayanıklı Bitkiler ile Çevreyi Koruma Çabaları
Bu kapsamda, Orta Asya'nın iklimine uygun bitkilerin ekimi gerçekleştirildi. Ağaçlandırma çalışmaları, bölgedeki kum fırtınalarının etkisini önemli ölçüde azaltmayı amaçlıyor.
Daha önce dünyanın dördüncü büyük gölü olarak bilinen, Özbekistan ile Kazakistan arasında bulunan Aral Gölü'nün 1960'lı yıllardan itibaren kurumaya başlamasıyla Orta Asya ülkeleri, büyük bir çevre felaketiyle karşı karşıya kaldı. Özbekistan Ekoloji, Çevre Koruma ve İklim Değişikliği Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü yetkilisi Zafar Eşankulov (fotoğrafta), AA muhabirine konuyla ilgili açıklamalarda bulundu.
Daha önce dünyanın dördüncü büyük gölü olarak bilinen, Özbekistan ile Kazakistan arasında bulunan Aral Gölü'nün 1960'lı yıllardan itibaren kurumaya başlamasıyla Orta Asya ülkeleri, büyük bir çevre felaketiyle karşı karşıya kaldı. Özbekistan Ekoloji, Çevre Koruma ve İklim Değişikliği Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü yetkilisi Zafar Eşankulov (fotoğrafta), AA muhabirine konuyla ilgili açıklamalarda bulundu.
